Geschiedenis van de IJsselcentrale

Ruim 60 jaar is er op het terrein van Centrale Harculo, in de volksmond bekend als de IJsselcentrale, in Zwolle energie opgewekt. Het hoofdgebouw van de centrale is inmiddels gesloopt maar de diverse resterende gebouwen vertellen het verhaal van de IJsselcentrale en daarmee deels het verhaal van elektriciteit in Nederland. Rond 1900 komt het gebruik van elektriciteit in industrie en huishoudens in Nederland langzaam op gang. De eerste centrale werd opgericht in de jaren 80 van de negentiende eeuw in Rotterdam. Andere steden volgden snel. Begin twintigste eeuw ontstonden er steeds meer gemeentelijk energiebedrijven, die zich al snel fuseerden tot regionale en provinciale energiebedrijven. In 1949 verenigen deze regionale energiebedrijven zich in de Samenwerkende Elektriciteitsproductiebedrijven (SEP).

De Centrale Harculo is tussen 1951-1955 gebouwd door NV Elektriciteitsfabriek ÏJsselcentrale  opgericht door gemeente Zwolle, Deventer en Zutphen om de wederopbouwwijken in de regio van stroom te voorzien. Het ontwerp is van P.J. de Gruyter en was gericht op uitbreiding en vernieuwing. Het staalskelet met beton kon telkens met aantal stramienen uitgebreid worden.

Energiecentrale Harculo was lang de bron van energie voor Zwolle en omgeving, als opvolger van eerdere energiecentrale aan de Wetering. De centrale is in de loop der jaren in verschillende fases meegegroeid met de groeiende behoefte aan elektriciteit. Op het terrein kwamen werkplaatsen, olie-opslagtanks, dienstwoningen, pompgebouwen, een magazijn en een fabriekskantoor.

De centrale startte als kolencentrale. In een op kolen gestookte ketel met water werd stoom gemaakt. Deze stoom dreef de stoomturbine aan die op zijn beurt een generator aandreef waarmee elektriciteit werd opgewerkt. Het stoken op kolen werd later vervangen voor stoken op olie en uiteindelijk gas. De centrale startte met 2 opwekkingsketels en groeide uiteindelijk uit naar 6 opwekkingsketels.

Vanaf 2012 is de centrale overbodig en diende enkel als back-up bij noodgevallen. De centrale was inmiddels sterk verouderd en niet meer rendabel. In 2015 werd de centrale volledig buiten gebruik gesteld.

Herbestemming van de voormalige IJsselcentrale

Het hoofdgebouw van de energiecentrale is gesloopt in 2018. Een deel van de centrale, het dienstengebouw en koelfiltergebouw zijn behouden. BOEi wordt eigenaar van het voormalige dienstengebouw, de hijshal/magazijn/werkplaats en het koelfiltergebouw

Het dienstengebouw heeft diverse wederopbouw kunstwerken met als thema energie. Kunstenaars als Titus van Leer, Hans Bayens, Jo Pessink, Geni Peter en Huid de Ru kregen de kans om hier vooruitgang, gedrevenheid en optimisme te verbeelden.

In de toekomst komen er 450 tot 500 duurzame woningen op de locatie van de voormalige centrale. Ook worden 50 tot 70 woningen gebouwd in het Prof. Feldmannpark. Daarnaast is er ruimte voor recreatie, horeca, werken, cultuur, energie en de natuur. Het is de bedoeling om de kwaliteit van het gebied te vergroten. Het moet een fijne plek worden om te wonen, om te ontspannen aan het water, om te ontmoeten.

Er komt ruimte voor werkfuncties, horeca, ontspanning, cultuur en recreatie. De bestaande gebouwen krijgen een nieuwe bestemming en de ruimte rondom de gebouwen bieden nieuwe ontmoetingsplekken. Deze ontwikkelingen zijn al in gang gezet door BOEi en Studio Ronald A. Westerhuis (Zwolle / Shanghai ), metaalkunstenaar met Zwolle als thuisbasis. BOEi richt zich op de hijshal en het dienstengebouw en Ronald Westerhuis zal zijn intrek nemen in het koelwatergebouw (Cool Water). Het is ook de bedoeling om de wandel- en fietsroute over de IJsseldijk door te trekken, langs de Uitspanning en de Zuidelijke haven. Een kleinschalig strand, kleine evenementen, het aanleggen van bootjes, recreatiemogelijkheden; het gebied heeft kansen om voor omwonenden en inwoners van Zwolle een aantrekkelijke ontmoetingsplek te worden.