Bouw- en cultuurhistorie

Inzicht in de bouwhistorie van een pand is nodig om bij een herbestemming (en restauratie) verantwoorde afwegingen te kunnen maken. Daarom is het belangrijk om een bouwhistorisch onderzoek zo vroeg mogelijk in het proces plaats te laten vinden. Samen met de bouwtechnische staat vormt het de nulmeting waarop verdere keuzes gebaseerd worden. Zo maakt een bouwhistorisch onderzoek duidelijk waar transformaties mogelijk zijn met behoud van de bouw- en cultuurhistorische waarden van het gebouw. De bouwhistorische waardenstelling dient vervolgens als toetsingskader voor restauratie, verbouwing of herbestemming.

Er zijn verschillende soorten bouwhistorisch onderzoek. Het verschil zit met name in de diepgang van het onderzoek. Alle onderzoeken met een waardstelling worden gemaakt conform de Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek (URL 2007). Wij kunnen de volgende onderzoeken opstellen:

• bouwhistorische quickscan: een lichte opname waarbij het pand op hoofdlijnen wordt onderzocht;
• bouwhistorische verkenning of opname: een onderzoek waarbij het pand geheel wordt onderzocht. Een verkenning is minder uitvoerig dan een opname maar gedetailleerder dan een quickscan;
• bouwhistorische ontleding: hierbij wordt een gebouw of complex tot in detail onderzocht, ingemeten en gedocumenteerd. Bij een ontleding is sprake van destructief onderzoek: de bouwhistoricus kan voorzetwanden, verlaagde plafonds etc. verwijderen om de constructie en het metselwerk beter te onderzoeken en zo de geschiedenis van het pand beter in kaart brengen;
• bouwhistorische inventarisatie: dit onderzoek wordt vaak uitgevoerd bij het opstellen van een nieuwe beleidsvisie of een cultuurhistorische waardenkaart. Het brengt van een bepaald gebied, bijvoorbeeld een woonwijk, in kaart welke objecten mogelijk cultuurhistorisch waardevol zijn en waarvan nader onderzoek gewenst is. De gebouwen worden hierbij meestal alleen van de buitenzijde beoordeeld;
• interieurhistorische opname: net als bij en gebouw is een interieur vaak historisch gelaagd. Bij een opname wordt een ruimte (interieur) systematisch beschreven, de onderdelen geplaatst in de bouwhistorische context en indien wenselijk bijzondere vaste interieuronderdelen gedocumenteerd.

Wij stemmen met onze opdrachtgever af hoe diepgaand het onderzoek moet worden. Op moment dat er snel bepaald moet worden of een gebouw of complex cultuurhistorische waardevol is of waardevolle onderdelen heeft, kan gekozen worden voor een QuickScan. Op het moment dat alle details in kaart gebracht moeten worden voor een restauratie dan kan gekozen worden voor een ontleding.

Wil je geen volledig onderzoek laten uitvoeren maar wel meer weten over de historie van een gebouw? Dan kunnen we ook een beknopte historie opstellen gebaseerd op archief en literatuuronderzoek. Dit kan bijvoorbeeld onderdeel zijn van een haalbaarheidsonderzoek.

Heb je een bouwhistorisch onderzoek laten uitvoeren en wil je weten hoe dit zich vertaalt naar een verantwoorde herbestemming? Dat kan door een transformatiekader op te laten stellen. In een transformatiekader worden kansrijke uitgangspunten geformuleerd voor de ontwerpopgave van een herbestemming of gebiedsontwikkeling. Het bouwhistorisch onderzoek is samen met de kernkwaliteiten de basis van dit onderzoek. Indien gewenst kan de beoogde herbestemming hierin al meegenomen worden. In het transformatiekader wordt gezocht naar een optimale balans tussen erfgoedwaarden en ontwikkelbelangen.