Nieuw leven voor betekenisvolle gebouwen? Het begint bij een haalbaarheidsonderzoek
Of het nu gaat om een verlaten fabriek, een markante kerk of een oude boerderij; een herbestemmingsproject is geen eenvoudige opgave. Het is compleet anders dan nieuwbouw: het pand staat er al, er zijn veelsoortige belanghebbenden, het heeft een geschiedenis, er zijn beperkingen.
Maar herbestemming biedt ook kansen om deze beeldbepalende en vaak monumentale gebouwen te laten herleven, en ze een positieve rol te laten spelen in en voor hun omgeving. Een kans om er een nieuwe functies aan te geven, zodat ze weer aantrekkelijk worden voor de huidige generatie. En een kans om ze duurzaam te kunnen behouden voor toekomstige generaties.
Elk herbestemmingsproject begint bij een haalbaarheidsonderzoek. BOEi is al 30 jaar een expert in herbestemmen van erfgoed. We kennen de valkuilen, we zien de kansen en exploitaties kennen we uit eigen ervaring.
Onze haalbaarheidsonderzoeken
We bieden verschillende producten aan om uw wensen zo goed mogelijk tegemoet te komen:
1. Haalbaarheidsonderzoek: meerdere herbestemmingsscenario’s worden onderzocht en alle aspecten van een herbestemming in beeld gebracht, zoals de restauratiekosten, relevante wet- en regelgeving, mogelijke nieuwe functies, begrotingen op het gebied van investering en exploitatie, en stakeholdersoverzicht. BOEi brengt advies uit over de cultuurhistorische betekenis, destilleert daaruit de kernkwaliteiten en adviseert hoe u daarmee om kunt gaan bij de ontwerpopgave. BOEi kan ook adviseren en ondersteunen bij het creëren van draagvlak voor herbestemming bij stakeholders, of bij de participatie binnen uw herbestemmingsopgave.
Een haalbaarheidsonderzoek kent een gemiddelde looptijd van 12 maanden. Het resultaat is een gedegen onderzoek op basis waarvan de gewenste herbestemming met het volste vertrouwen uitgevoerd kan worden.
Bij haalbaarheidsonderzoeken maken wij onderscheid tussen QuickScans (opstellen herbestemmingsscenario’s, restauratiekosten, begroting, kernwaarden, transformatiekader etc.) en procesonderzoeken (creëren draagvlak, participatie, overleg met buurtbewoners etc)..
2. Verduurzamingsonderzoek: een herbestemming is geen eenvoudige opgave. Het reduceren van het energieverbruik is daarbij één van de opgaven die onderdeel zijn van het weer aantrekkelijk maken van het pand voor de huidige generatie, en om ze duurzaam te kunnen behouden voor toekomstige generaties. Het verduurzamen van monumenten vraagt echter om maatwerk.
Met een verduurzamingsonderzoek wordt inzicht verkregen in alle kansrijke energetische verduurzamingsmaatregelen passende bij het gebouw en de beoogde herbestemming. Er ontstaat een gedetailleerd beeld van de mogelijkheden en hun besparings- en kostenindicaties voor zowel bouwkundige als installatietechnische maatregelen. Het resultaat is een indicatieve businesscase voor verduurzaming van uw monument.
Interesse in een haalbaarheidsonderzoek?
Van 1 oktober tot 30 november is het mogelijk subsidie voor een haalbaarheidsonderzoek aan te vragen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Via deze regeling wordt € 7.000,- van de onderzoekskosten gesubsidieerd. Het totale budget voor de regeling bedraagt bijna € 3,4 miljoen, waarvan € 2,25 miljoen voor haalbaarheidsonderzoeken, € 0,4 miljoen voor verduurzamingsonderzoeken en € 0,72 miljoen voor het wind- en waterdicht maken van monumenten.
Neemt u BOEi in de hand voor een haalbaarheidsonderzoek, dan dient BOEi voor u de subsidieaanvraag in. BOEi kent de procedure en krijgt jaarlijks met succes een groot aantal van deze subsidieaanvragen toegekend.
Voor een snel en adequaat voorstel inzake een haalbaarheidsonderzoek kunt u contact opnemen met ons team Haalbaarheidsonderzoeken:
e-mail: hbo@BOEi.nl
telefoon: 033 7600660
Over BOEi
Jaarlijks voert BOEi in opdracht van derden tientallen haalbaarheidsonderzoeken uit. Ook verzorgen wij verkooptrajecten en de zoektocht naar exploitanten van of beoordelen wij de geschiktheid van mogelijke kandidaten. Tevens kunt u ons in de hand nemen voor de vervolgstappen ná de afronding van de kerkenvisie in uw gemeente.
Hier vindt u een folder met meer informatie over de stappen binnen een haalbaarheidsonderzoek.
De meerwaarde van herbestemming is beschreven in deze brochure.
Succes na een haalbaarheidsonderzoek
Hieronder staat een aantal voorbeelden van haalbaarheidsonderzoeken die tot een succesvolle herbestemming hebben geleid. Samen met BOEi maakt u het haalbaar!
De Bernardus: het nieuwe dorpshart van Made
Het dalende kerkbezoek van de afgelopen decennia heeft zijn weerslag op het Nederlandse religieuze erfgoed. Zo ook in het Brabantse Made. In 2019 en 2020 deed BOEi een haalbaarheidsonderzoek naar de herbestemming van de Bernarduskerk.
De Bernarduskerk uit 1870 vormt na een intensieve restauratie, verduurzaming en herbestemming het nieuwe hart van het dorp, als sociaal cultureel centrum ‘De Bernardus’, zoals de kerk tegenwoordig wordt genoemd. Het monument huisvest nu verschillende verenigingen, een consultatiebureau, kinderopvangorganisatie Kibeo, bibliotheek Theek 5 en een theaterzaal. Het project van BOEi, Breda Bouw en de Gemeente Drimmelen in samenwerking met de inwoners van Made, laat zien hoe met gezamenlijke inspanning leegstaande iconische kerkgebouwen weer het hart van het dorp kunnen gaan vormen.
Duurzame herbestemming ENKA-Kantinegebouw
De herbestemming van de voormalige ENKA-Kantinegebouw (1951) tot een bijna-energieneutrale (BENG) ‘brede school’ startte in 2016 met een haalbaarheidsonderzoek. Bijzonder is de manier waarop weloverwogen is ingegrepen in het rijksmonument. Zo is er gekozen om het pand eerst casco te beschermen en te restaureren en daarna pas te herbestemmen. De herbestemming laat zien dat door zorgvuldig restaureren en vernieuwen, zelfs gebouwen met een zwaar industrieel verleden, een moderne, duurzame en maatschappelijke functie kunnen krijgen.
BOEi heeft voor de herbestemming en verduurzaming van het ENKA-Kantinegebouw in 2024 de Erfgoed Duurzaamheidsprijs ontvangen. Bij de uitreiking van de prijs werd de herbestemming ‘een schoolvoorbeeld voor de monumentensector’ genoemd.
Bekijk hier de video die is gemaakt over de herbestemming van het ENKA terrein.
Slot Loevestein: op naar 300.000 bezoekers
Slot Loevestein in het Gelderse Poederooien, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, staat voor een omvangrijke transformatie- en uitbreidingsopgave. In 2020 en 2021 heeft de Stichting Museum Slot Loevestein een beleids- en activiteitenplan opgesteld voor het Slot en het omliggende Munnikenland. Om als volwaardig Rijksmuseum mee te kunnen doen is een bezoekersaantal van 300.000 bezoekers in 2030 nodig. Om dat aantal te bereiken moet er gekeken worden naar de huidige activiteiten, en dienen nieuwe activiteiten en bijbehorend vastgoed binnen en buiten de vesting ontwikkeld te worden.
Om de haalbaarheid van de visie en het activiteitenplan te kunnen onderzoeken heeft BOEi in 2022 een businessplan opgesteld voor zowel de gebouwen binnen de vesting als daarbuiten. Ook is er door landschapsarchitect land-ID een zogenaamde HIA/CHER (Heritage Impact Assesment) opgesteld. Momenteel werkt BOEi aan een masterplan waarin alle onderdelen samenkomen.
Groate Kerk: flinke besparing op stookkosten mogelijk
Voor de Groate Kerk in het Friese Jacobiparochie heeft BOEi een verduurzamingsonderzoek uitgevoerd. Daaruit is gebleken dat het huidige gasverbruik maar zeer beperkt wordt bepaald door het gebruik van de kerk. Uit energieprestatieberekeningen blijkt dat het gasverbruik van de kerk voor ruim 80% bestaat uit verwarming buiten gebruiksuren, om de kerk in het stookseizoen op een basistemperatuur van minimaal circa 8ºC te houden.
Dat betekent dat te nemen maatregelen daarop gericht zouden moeten zijn. En dat biedt kansen voor lagere temperatuurverwarming en inzet van een hybride warmtepomp. BOEi stelde eveneens een advies op om het kerkzaalgewelf en de vensters bouwfysisch verantwoord te isoleren, met behoud van monumentale waarden.
Boerderij in het buitengebied van Den Haag
Ook vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen komt BOEi regelmatig tegen in haalbaarheidsonderzoeken. Zo ook een boerderij in het buitengebied van Den Haag. Hoewel het geen monument is, vertegenwoordigt het complex wel degelijk cultuurhistorische waarden aan het karakteristieke bebouwingslint. BOEi voerde een haalbaarheidsonderzoek uit naar herbestemming van enkele agrarische gebouwen op het terrein, met bijzondere aandacht voor de locatie, de lokale markt en de financiële haalbaarheid van restauratie en herbestemming.
Lees meer over agrarisch erfgoed.
Landgoed Singraven: Rood voor Groen
Landgoed Singraven: een eeuwenoud landgoed van ca. 500 hectare bos, landbouwgrond en natuur. De laatste jaren ontstond een structureel exploitatietekort. BOEi zocht in opdracht van Stichting Edwina van Heek naar manieren om het tekort op te lossen en openstelling voor het publiek te continueren.
Met behulp van een ‘Rood voor Groen’ zijn er tien woningen op nieuwe erven en in bestaande, bouwvallige gebouwen gerealiseerd. De erfpachtinkomsten die hieruit voortvloeien, garanderen een toekomst voor het landgoed.
