“Even stokt je adem als je over de drempel stapt en de sfeer van ‘vroeger’ je via al je zintuigen tegemoet komt. De geur van smeervet in de machinekamer, de schroevendraaier die nog altijd op dat plankje ligt, of het ‘geeltje’ aan de muur van het kantoor …” Zo begint de rapportage van een bijzonder onderzoek dat BOEi uitvoerde in de Dongecentrale in Geertruidenberg: een archeologisch onderzoek in een gebouw. De rapportage van het onderzoek is nu verschenen in PDF.
Archeologen boven de grond? “Jazeker, archeologisch onderzoek is een effectieve manier om waarden van een monument mee te nemen die in reguliere erfgoedonderzoeken niet aan bod komen”, legt Jobbe Wijnen van BOEi uit. “Een belangrijk industrieel gebouw kreeg zijn waarde altijd ten dele door de mensen die er hard werkten en lief en leed deelden. Die mensen lieten sporen na die je kan registreren, duiden en die weer andere kanten van het monument in beeld brengen. Ze zijn deel van de monumentwaarden, maar ik heb nog nooit een bouwhistorische vlekkenkaart gezien die dat soort sporen meeneemt. Dus hebben we nu geprobeerd dat gat in de erfgoedzorg in te vullen met een archeologisch onderzoek.”
Samen met historica Kim Heuvelmans onderzocht Wijnen één klein vertrek van het grote pand, de kamer van de STEG-wacht, waar de centrale door PNEM werd opgestart en in de gaten gehouden in ploegendiensten. Waarom daar? “Omdat die kamer het meest in tact leek en er veel sporen van mensen te vinden waren. Op die plek was het eenvoudig om ‘de mens in het gebouw’ centraal te stellen in het onderzoek. We hebben aardige dingen gevonden, zoals de tekeningen en grappen tussen collega’s en verstopte wachtwoorden achter fotolijstjes, of een mechaniekje waarmee een deur vanzelf dicht viel. En we hebben wat zaken ‘verzameld’, zoals dat heet in de archeologie. We kwamen er achter dat er toch af en toe dingen verdwijnen omdat er toch af en toe mensen in het gebouw komen die dan denken ‘het is vast iet erg als ik één dingetje meeneem…’ Alle logboeken van de Stoom en Gas Centrale liggen nu dus in depot bij BOEi.”
De Dongecentrale is eigendom van de Provincie Noord-Brabant en BOEi, die samenwerken aan het vinden van een nieuwe bestemming voor dit rijksmonument. De rapportage van het onderzoek is verschenen in PDF en hier gratis te downloaden.
