• Economie
• Sociaal en Maatschappelijk

Wat opvalt is dat vele eeuwenoude monumenten het einde van de 20e eeuw hebben gehaald zonder een economisch rendabele functie. Vele kerken of stadspoorten die hun functie hebben verloren, worden toch als monumenten gekoesterd en onderhouden. Voor monumenten van voor 1850 is groot maatschappelijk draagvlak ontstaan. Voor jongere monumenten ontbreekt deze coulance, behoud voor de toekomst kan alleen worden verzekerd als er een economische, rendabele of maatschappelijk aanvaarde bestemming aan kan worden gegeven.

• Beleid
• Ontwerp en Gebouw

Dat herbestemming uiteindelijk toch mislukt is veelal te wijten aan het feit dat sloop en nieuwbouw plannen al in een te ver gevorderd stadium verkeren om nog te kunnen worden afgeblazen. Het is dan ook zaak er vroeg bij te zijn, voordat de kaarten geschut zijn. Waar sloop dan toch de uitkomst is, dient tenminste een grondige documentatie als onderdeel van de nieuwbouwplankosten te worden uitgevoerd.

• Beleid
• Gebied en Ruimte
• Ontwerp en Gebouw

Over grote complexen: integraal behoud van dergelijk grote complexen is in de praktijk per definitie niet realiseerbaar gebleken. Er zijn altijd niet of minder bruikbare gebouwen vanuit de potentiele nieuwe bestemming(en) bezien, gebouwen die technisch te ver heen zijn of gebouwen, die verkeerd zijn gesitueerd. Voor behoud van een fabrieksschoorsteen als herkenbaar landmark zonder economisch nut wordt slechts bij uitzondering een dekking in de exploitatieomzet gereserveerd, zodat deze meestal uit het stadsbeeld verdwijnen. Ook soms fraai met baksteenornamenten versierde omringende fabrieksmuren vallen af, omdat het openen van en met de omgeving integreren van oude bedrijfscomplexen juist een van de stedenbouwkundige drijfveren van de gemeente is om aan herbestemmingsprojecten medewerking te verlenen. Wie alles of niets speelt houdt in deze situaties steevast niets over. Compromissen zijn onvermijdelijk.

• Economie

Over tijdelijke bestemmingen: het belang van deze weinig glamour-achtige, groezelige vorm van herbestemming moet niet worden onderschat. Afgezien van de bijdrage aan de lokale economie door het bieden van goedkope ruimte voor de minst kapitaalkrachtige, startende ondernemingen zijn en worden zo talloze bedrijfsgebouwen behoed voor leegstand, vandalisme en verval en blijft de optie van duurzame herbestemming overeind.

• Duurzaamheid
• Economie
• Sociaal en Maatschappelijk

Herbestemming van grote monumenten is een goede garantie voor behoud van belangrijke cultuurhistorische waarden die in het pand opgesloten liggen en voor de specifieke identiteit van de buurt, dorp, stad of landschappelijke omgeving, waarin het monument gelegen is. Voorts is herbestemming weliswaar een financieel risico, maar wel een dat door veel partijen wordt genomen. Ook vanuit milieu-oogpunt is herbestemming een uitstekende optie. Er gaat namelijk geen materiaal verloren.

• Economie

In de praktijk blijk echter dat herbestemming in veel gevallen niet duurder maar zelfs goedkoper is dan nieuwbouw.

• Ontwerp en Gebouw

Risico bij herbestemming: een beschermd monumentaal pand dat na herbestemming een halfslachtige gedaante heeft, zou in die vorm misschien niet voor bescherming in aanmerking zijn gekomen.

• Gebied en Ruimte
• Sociaal en Maatschappelijk

Bij sloop en nieuwbouw gaat vaak de identiteit, herbergzaamheid en samenhang van een gebied verloren.

• Gebied en Ruimte

Niet herbestemmen leidt tot leegstand en verval, diefstal en vernieling (…) kan een heel gebied in verval doen raken. Tegelijkertijd kan leegstand vanuit cultuurhistorisch perspectief zinvol zijn om sloop te voorkomen

• Ontwerp en Gebouw
• Sociaal en Maatschappelijk

Paradoxaal genoeg is het bij gebouwen met een bijzondere geschiedenis beter om niets te doen, van elke ingreep af te zien. Dat is dan de enige mogelijkheid om respect te tonen voor de ouderdom of eerbiedwaardige geschiedenis, voor het niet-dynamische, het inefficiënte, het niet veranderbare, meer het hoekige, onverwachte, onaangename, unheimliche, onmaakbare, dat wat zo snel verdwenen is en eigenlijk nodig is om ons historisch bewustzijn, ons collectieve geheugen waardevol te maken. Kortom, of een herbestemming slaagt heeft meestal weinig te maken met de waarde van het voorgaande gebouw of met geschiedenis. In de regel is het zelden mogelijk om het oorspronkelijke nog te begrijpen als de herbestemming klaar is. Dat vraagt dus om minder herbestemmen of opnieuw beginnen waar al een gebouw staat. Minder doen, meer laten, maar vooral, minder ontwerpen en denken dat gebouwen ooit af zijn en eerder stapsgewijs blijven aanpassen waarbij verval geen kans krijgt, en waarbij verlies gecompenseerd wordt door een nieuwe fase.

• Economie
• Ontwerp en Gebouw

Terwijl er momenteel in Nederland op grote schaal herbestemd wordt, waarbij de ontwerper een grotere rol lijkt te krijgen of zelfs het voortouw neemt, is de theorievorming rond deze vorm van architectonisch ontwerpen niet wijdverspreid. Er is bijna geen zelfstandige literatuur binnen de rijke wereld van architectuurpublicaties die gaat over andere dan technische aspecten van verbouwingen (...). Het kan vaak niet creatief, inventief of gek genoeg om de 'nieuwe kwaliteit' te bereiken. Dat komt de laatste jaren vooral omdat er nogal ronkend verwachtingen aan herbestemming worden vastgemaakt. Men hoopt dat een opvallend vernieuwd gebouw of complex een gunstige uitwerking heeft op de bedrijvigheid en daarmee op de culturele en economische waarde van het object zelf, maar ook van de omgeving.

• Duurzaamheid
• Economie
• Gebied en Ruimte

Mensen hebben altijd herbestemd, voortdurend hebben zij de gebouwen waarin zij leven en werken naar hun hand gezet. Maar herbestemming heeft de laatste jaren steeds meer de aandacht getrokken van ontwikkelaars, erfgoespecialisten en ontwerpers die de gebouwenvoorraad onderzoeken op kostenefficiente verbouwing en gezonde exploitatie. Het is steeds meer het begrip geworden waarbij een duidelijk zichbare, monumentale en bepaldende architectonische ingereep wordt gedaan (...). Bij herbestemming spreekt men al snel van winst. Het gebouw blijft bewaard en structuur en terreinen gaan niet verloren, puin hoeft niet te worden afgevoerd. (...) Toen [jaren 80] was het vooral nut dat vooropstond. Een gebouw leeg laten staan is nergens goed voor. Niet voor het gebouw en ook niet voor de eigenaar.