Achter de dokken, gigantische kranen, loodsen en containers ligt een bijzonder terrein verscholen in de havens van Rotterdam, vlakbij het dorpje Heijplaat. Het is het Quarantaineterrein (Q-terrein), nu een oase van groen in een volledig geïndustrialiseerde omgeving.
Het complex werd aangelegd in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw met de gedachte hier mensen met een besmettelijke ziekte af te zonderen van de rest van de gemeenschap. Net zoals nu met de Covid19 pandemie, wilde men ook toen voorkomen dat besmettelijke aandoeningen zoals tubercolose (tbc) en tyfus zich zouden verspreiden. Daarom was er een plek nodig voor afzondering en herstel. In die tijd waren vaccins nog maar net uitgevonden en niet breed beschikbaar. Een ziekte als tbc liep vaak noodlottig af voor de patiënt.
Vanaf de opening in 1934 tot en met de Tweede Wereldoorlog zouden er nauwelijks tot geen patiënten opgenomen worden op het complex, iets dat mogelijk te maken heeft met de opening van het Havenziekenhuis in dezelfde periode. In de laatste jaren vóór de oorlog verbleven er echter wel meer dan 1709 Joodse vluchtelingen die uit Duitsland waren gevlucht voor het Nazi-regime. Toen in 1940 ook Nederland werd bezet tijdens de Tweede Wereldoorlog, namen de Duitsers het Q-terrein in gebruik als kazerne voor de Kriegsmarine en bouwden een aanlegsteiger en bunkers voor de opslag van munitie.
Pas na de oorlog kreeg het terrein te maken met patiënten. In 1945 kwamen er tyfuspatiënten en in de jaren 50 tbcpatiënten. Daarna werd het terrein een dependance (?) voor de psychiatrische instelling Maasoord (vanaf 1958 Delta geheten). Het terrein kwam in beheer van de GGD en hoewel het de laatste decennia niet meer gebruikt werd, bleef de laatste beheerder, mevrouw Bareman, tot aan haar dood omstreeks 2010 op het Q-terrein wonen. In haar laatste levensjaren woonden er ook al anderen op het terrein. Het onderhoud aan de gebouwen en groenvoorzieningen stagneerde en het Q-terrein kreeg het zijn verborgen, sprookjesachtige karakter. Volgens sommigen kreeg het toen ook een reputatie als woonplek voor wat zonderlinge mensen, een plaats waar niet iedereen graag kwam of zich altijd veilig voelde. Toch bleef het strandje aan de noordzijde voor een kleine groep Heijplaat bewoners en anderen populair en is het tot op de dag van vandaag een plek waar men op warme zomerse dagen graag vertoeft.
Op het terrein staan nu nog tien gebouwen, waaronder het ontsmettingsgebouw, het zusterhuis en het lijkenhuis. Alle gebouwen en ook de groeninrichting zijn rijksmonumenten. Oorspronkelijk was het terrein groter, maar een paar jaar geleden zijn de gebouwen in het westelijke deel van het Q-terrein gesloopt en deel geworden van de industriële haven. Het havenbedrijf heeft – met goede bedoelingen- recent ook het groen op het terrein onder handen genomen, waardoor het gebied een deel van zijn charme is verloren. Toch is het nog steeds een bijzondere plek en zeker een bezoekje waard, bijvoorbeeld met de watertaxi. In 2021 heeft het Havenbedrijf het terrein overgedragen aan BOEi, maar blijft wel verantwoordelijk voor het onderhoud aan het strandje.
BOEi gaat de verhalen van het Quarantaineterrein verzamelen en op haar website publiceren. Kent u het terrein uit eerste hand, heeft u er gewoond of bent u familie van mensen die er gewerkt hebben? Heeft u foto’s of komt u wel eens op het strand, neem dan contact met ons op: communicatie@boei.nl.
Tekst en foto Jobbe Wijnen
