Foto 1: Tineke met de koffer van zuster Jacobina
“Jullie hebben geluk dat mijn vrouw er nu bij is, die weet veel meer van het klooster dan ik” zegt Frans van Mensfoort (1949). “Ik heb vooral foto’s gemaakt toen ik er achter kwam dat het klooster ging sluiten.” Van die foto’s hebben we op de verhalenpagina al vaak goed gebruik gemaakt. Frans’ echtgenote Tineke (1951) kwam echter al haar hele leven op bezoek bij haar tante, zuster Jacobina (1919), die net na de oorlog als novice in de congregatie kwam.
Tante Jopie werd Zuster Jacobina
Al in 1949 legde zuster Jacobina haar eeuwige gelofte af. De van Mensfoorts hebben het prentje en foto van die gelegenheid nog in een fotoboek. “Nadat ze haar professie voor de eeuwige gelofte had gedaan werd ze uitgezonden naar verschillende kloosters. Tante Jopie is zo ook in Kaatsheuvel geweest voor ze naar Den Bosch kwam”, vertelt Tineke. ”In het begin, toen ik zelf nog kind was, was het in die kloosters heel streng. We gingen als bezoekers bijvoorbeeld nooit naar tantes” kamer, maar moesten in een ontvangstkamer wachten tot zij naar ons kwam. Rond etenstijd ging ze ook weer weg om met de zusters te eten. Wij kregen dan apart wat als gasten.”
“Oh Maria, onder uw bescherming stel ik mijn religieus leven”
Bij het uitzwaaien mocht Jacobina ook niet mee naar de auto lopen, legt Tineke verder uit. Ze moest dan in de deuropening blijven staan. “Maar tante was altijd wel een beetje een deugniet, hoor. Na wat praten als Brugman mocht ze dan soms toch even mee naar de auto lopen om afscheid te nemen en dan bleef een andere zuster haar vanaf de deur in de gaten houden. Zo had ze voor ons stiekem toch wat appeltjes of peren uit de tuin geplukt. Die verdwenen allemaal mooi in de diepe zakken van haar habijt. Hoe ze het deed weten we niet, maar op een of andere manier wist ze dan toch die appels de auto in te smokkelen en dan moest ze gauw weer terug naar binnen.”
Tineke legt uit dat deze verhalen nog zijn van vóór Jacobina’s komst naar het Nemiusklooster. In Den Bosch aangekomen, waren de regels al minder streng en mochten Tineke met haar familie al in zuster Jacobina’s eigen kamer op de koffie voor haar verjaardag. Het is anno 2016 wel eigenaardig te bedenken dat Jacobina’s eigen ouders, de opa en oma van Tineke, de verjaardag van hun dochter nooit in het klooster gevierd hebben: “Dat vierden de zusters toen niet op die manier.”
Foto 2: Zuster Jacobina Klerx tussen haar familie in 1949 ten tijde van haar professie.
Van habijt met geruite zoompjes naar gewone kleding
Tineke heeft de ontwikkelingen in het klooster via haar tante goed kunnen volgen. Ook de kledingdracht heeft zijn langzaam minder streng zien worden: “Toen ik nog klein was, mocht ik haar niet zonder kap zien. Als kind heb ik nooit zo begrepen waarom dat nou zo belangrijk was. Zuster Jacobina werd bijvoorbeeld een keer in Amsterdam geopereerd aan haar hoofd. Daarvoor was natuurlijk haar haar geschoren en ze was gehecht. Toen we op ziekenbezoek kwamen moest ze voor we binnenkwamen toch snel die kap weer op, want we mochten haar zo niet zien. Later heb ik gezien hoe die kappen veranderden in een kleiner model, meer zoals de verpleegsters ook hadden. De zusters naaiden toen ook al allerlei persoonlijke versieringen en gekleurde mouwen en biesjes als toevoeging aan hun habijt. De een had ruitjes, de ander bloemetjes. Tenslotte werd het habijt helemaal afgeschaft. Wel bleven alle zusters een ring dragen waarin de letters J.M.J stonden gegraveerd, voor Jezus, Maria, Jozef.”
Foto 3: Prentje ter herinnering aan de Eeuwige Gelofte van zuster Jacobina.
Vakantie in Limburg en naar Lourdes
Zuster Jacobina ging vanuit het Nemiusklooster ook één keer per jaar op vakantie, soms met haar zus naar Limburg of Duitsland. Tineke: “Tante ging ook een keer met mijn hele familie naar Limburg, naar het Geuldal. Dat was wel grappig, want dan mocht ze dus niet in hetzelfde huis als mijn vader en moeder slapen. Ze mocht alleen komen als ze in een apart huisje bij haar zus op de kamer ging.” Uiteraard ging ze ook een keer met haar zus naar Lourdes, zoals bijna alle katholieke gelovigen wel een keer in hun leven deden vroeger.
Foto 4: Tineke en Frans van Mensfoort met een van de foto’s die Frans in het klooster maakte.
Jubilea
Waar wel altijd ruim aandacht aan werd besteed in het klooster waren de jubilea. “Oh, dan werd er uitgepakt met eten, joh, dat wil je niet weten!” vult Frans aan. Tineke: “Ik heb 3 van die feesten meegemaakt toen mijn tante 25, 50 en 60 jaar in het klooster zat. Je kreeg een volledig driegangen menu met alles er op en er aan een zelfs een geflambeerd toetje. Ook de drank werd rijkelijk geschonken! Op zo’n dag keken ze nergens naar.” “Dat was vast ook wel een beetje om te compenseren”, zegt Frans, “ze waren normaal heel sober, elke dag, dus soms moet je ook echt wat kunnen vieren.”
Foto 5: Zuster Jacobina op latere leeftijd.
Hiërarchie tot het einde
Toen het Nemiusklooster ging sluiten had zuster Jacobina duidelijke voorkeur waar ze naar toe wilde. Liefst ging ze naar een plek waar ze weer dicht op de gewone mensen zat, net als in Den Bosch. Maar zo werkte het niet: de orde bepaalde waar je heen ging. Zoals Jacobina het zelf verwoorde rond 2003: “als ze van boven bepalen dat ik niet naar Eersel kan, dan leg ik me daar bij neer.” En dus ging Zuster Jacobina op verzoek van de congregatie naar Eindhoven, waar ze eigenlijk niet zo’n zin in had. “Dat ze na al die jaren nog steeds geen privileges hadden op dat soort punten vond ik wel apart”, zegt Tineke.
Net voor haar overlijden zou zuster Jacobina nog een laatste keer gaan verhuizen. Tineke: “De kamer was al gereserveerd maar dat heeft ze niet meer mogen meemaken. Kort na haar negentigste verjaardag is ze in 2009 overleden.” Een zuster heeft sowieso meestal niet zoveel spullen, maar bij overlijden wordt het meeste eigendom van congregatie. Frans en Tineke kregen wel nog wat foto’s en later via een zus van Jacobina nog een grote koffer met nog meer fotoboeken en wat bezittingen. Ze zijn er alleen nog niet aan toegekomen om te kijken wat er eigenlijk in zit, dus tijdens ons gesprek wordt de koffer daarom ook niet geopend. Een foto met Tineke er bij mogen we gelukkig wel maken.
Foto 6: Overlijdenskaart van zuster Jacobina.
