Voor de directie-ingang van de KVL staat een opvallend standbeeld in een – op dit moment- verwaarloosde staat. Het is de gedenknaald die door het personeel werd geschonken aan directeur Christ van der Aa ter gelegenheid van het 25 jaar bestaan van de KVL in 1941. De naald is gemaakt door de Tilburgse beeldhouwer Toon van Wiel.
Tijdens de KVL belevingspad in 2016 werd het voormalig fabrieksterrein voor één dag weer bevolkt door mensen uit de geschiedenis van de KVL. Ook Janus van Doveren van de KVL-buitendienst kwam zoals hij zelf zei ‘één dag terug uit de hemel’ om bezoekers uit te leggen hoe de gedenknaald hier gekomen is. “Ik heb hem zelf opgehaald in Tilburg bij beeldhouwer van Wiel”, vertelt van Doveren. “Maar toen ik hem zag had ik al meteen mijn twijfels. Ten eerste, hoe krijg ik dat ding in Oisterwijk? Hij lag dan wel losse stukken klaar, maar al met al kostte het me twee dagen om die stukken met een platte kar te vervoeren! Maar dan: weet je waar hij van gemaakt is? Van tufsteen! Dat is natuurlijk niet goed om buiten te laten staan. Het is maar goed dat ik weer effe kom kijken, want dan kunnen we eens nadenken over hoe we hem nou eigenlijk moeten behouden.” Janus kreeg gelijk, want na bijna 80 jaar is de naald er slecht aan toe.
“Het is maar goed dat ik weer effe kom kijken, want dan kunnen we eens nadenken over hoe we hem nou eigenlijk moeten behouden.”
De naald verbeeldt een wereldbol met daarop drie gebeeldhouwde figuren met leerlooierskleding en gereedschap, waarvoor van Wiel zich liet inspireren door foto’s van arbeiders uit de KVL-fabriek. In Oisterwijk gaat daardoor al sinds jaar en dag het verhaal dat de gezichten van deze figuren overeenkomen met bestaande arbeiders. Een ander verhaal is dat het de drie broers van der Aa moeten voorstellen, Christ, Willem en Jan, maar al deze verhalen worden eigenlijk nog nergens bevestigd. De gedenknaald is omgeven met een tragische geschiedenis. “De dikke van de Aa heeft maar één keer naar zijn naald kunnen kijken”, verzucht van Doveren in 2016, “en dat was vanuit zijn kist in zijn eigen begrafenisstoet, die er speciaal een rondje voor langs de fabriek maakte.” Tien dagen voor de heugelijke dag van het 25 jarig bestaan, was tragisch genoeg Christ van der Aa in een ziekenhuis in Tilburg overleden. Alle festiviteiten werden geannuleerd.
Na de sluiting van de KVL keek lange tijd niemand meer naar de naald om. Tijdens de verbouwingen bleef hij als een kwetsbaar relict staan op een bouwplaats, terwijl kranen en shovels er op kort afstand omheen werkten (zie foto). De heemkundekring Oisterwijk maakte zich grote zorgen over het behoud – één tikje van een kraan zou immer genoeg zijn voor onherstelbare schade – maar de naald bleef gelukkig gespaard. BOEi zal zich inspannen om de naald te redden.
Foto’s:
Janus van Doveren geeft uitleg bij de gedenknaald (foto Jobbe Wijnen / Boei)
De naald in verontrustende omstandigheden tijdens de verbouwing (Oisterwijk in Beeld, J. vd Berg)
Bronnen
KVL Belevingspad ‘Janus van Doveren’, gespeeld door Theatergroep Trapaf.
Van den Berg en anderen. 2016. 100 verhalen van de looierij. KVL Oisterwijk. Klik hier voor meer informatie
