De BOEi erfgoedcollectie
BOEi Blog door Kim Heuvelmans
BOEi bestaat inmiddels ruim 25 jaar en is in die kwart eeuw bij veel erfgoed betrokken geweest. In totaal gaat het om meer dan 600 verschillende panden of complexen. Naar aanleiding van de vorige blog over post 65 architectuur, waarin bleek dat BOEi nog maar één pand in eigendom heeft van na 1965, leek het me interessant om deze berg aan projecten eens te analyseren.
Van de meer dan 600 panden waar BOEi bij betrokken is geweest, zijn er een kleine 90 panden waar BOEi momenteel eigenaar van is of door BOEi voor een andere erfgoed organisatie worden beheerd. Deze panden bevinden zich door heel het land. In het onderstaande overzicht valt meteen op dat het zwaartepunt in Gelderland en Noord-Brabant ligt. In beide provincies gaat het om 22 panden.
Deze verdeling is niet zo gek als je bedenkt dat BOEi opgericht is voor het behoud en herbestemmen van industrieel erfgoed en deze beide regio’s nog veel industrieel erfgoed hebben. Vooral in Gelderland gaat het hoofdzakelijk om industrieel erfgoed zoals oude steenfabrieken. In Noord-Brabant is het een combinatie van zowel industrieel als religieus erfgoed. Het religieus erfgoed bestaat voor een groot deel uit panden die BOEi beheert voor Monumenten Beheer Brabant.
Bijna de helft van de panden valt logischerwijs onder de categorie ‘industrieel erfgoed’. In de collectie is daarnaast van allerlei categorieën iets terug te vinden. Een aantal kastelen, een kazerne, een gevangenis, diverse gebouwen die een maatschappelijke functie hadden als een ziekenhuis en een omroepgebouw en meerdere kerken en kloosters. De categorie ‘infrastructuur’ omvat onder andere diverse wagenloodsen, een seinhuis en een vliegveld.
Als je deze categorieën vervolgens langs een tijdlijn met stappen van 50 jaar zet, zie je wederom duidelijk de oorsprong van BOEi terug: het zwaartepunt ligt bij industrieel erfgoed uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Tussen 1400 en 1800 komen slechts twee categorieën voor: stevig gebouwde kastelen en oude kerkjes. Het oudste pand is de kerk in het Zeeuwse Sint Anna ter Muiden uit ca. 1400. Het jongste pand is het ROZ omroepgebouw in Maastricht uit 1979 en het op één na jongste pand de Rietveldkerk in Uithoorn uit 1965. Uit de grafiek blijkt duidelijk dat het merendeel van de panden een bouwjaar heeft tussen 1850 en 1950.
Als je vervolgens dieper inzoomt op de gebouwen met bouwjaren vanaf 1850, zie je dat er een flinke piek was in de jaren twintig. Dit is deels te wijden aan de ENKA in Ede, waar diverse panden uit deze periode te vinden zijn. In totaal gaat het om veertien fabrieksgebouwen en zes gebouwen uit de overige categorieën in deze tien jaar.
Deze analyse zegt natuurlijk vooral iets over welke panden al dan niet toevallig bij BOEi terecht zijn gekomen en de werkwijze van BOEi. Door het beheer te doen voor Monumenten Beheer Brabant en Slot Schaesberg is het bestand diverser geworden. In de 25 jaar dat BOEi herbestemt, zijn ook verschillende panden weer verkocht. Bijvoorbeeld omdat de huurder het pand graag wilde overnemen of omdat het pand herbestemd is tot woning(en). De grafieken geven dus vooral een actuele stand van zaken en een kijkje in de huidige BOEi collectie. Het zou interessant zijn om eenzelfde analyse los te laten op alle haalbaarheidsonderzoeken. Mogelijk zijn daar hele duidelijke trends in de zien: eerst industrieel erfgoed, de laatste jaren veel kerken en nu steeds meer scholen. Of veel gebouwen in een bepaalde regio. De antwoorden hierop moet ik jullie schuldig blijven: de data is vooralsnog niet voorhanden.
Wie graag meer grafieken en overzichten wil zien over monumenten in Nederland kan zijn of haar hart ophalen bij de Erfgoedmonitor. Hier staan bijvoorbeeld een overzicht van de spreiding van wederopbouwgebieden in Nederland, resultaten van inspecties van de monumentenwacht en een overzicht van beschermde stads- en dorpsgezichten.
>> lees hier de andere edities van de BOEi Blog
