De bouw van het Zuiderziekenhuis was een onderneming die tientallen jaren in beslag zou nemen. In 1912 begint men in Rotterdam al met eerste verkenningen voor de bouw van een nieuw ziekenhuis op Zuid. In 1918 presenteerde architect Van Eijsselsteijn een enorm plan dat moest voorzien in 1000 bedden. Naar de modernste maatstaven bestond het plan niet uit één groot gebouw met lange gangen, maar een heel complex met losse paviljoens, waarin de verschillende afdelingen werden ondergebracht.
Van paviljoens naar toren en terug
Spoedig daarna zou de alvast aangestelde directeur dr. W. Vos van het ziekenhuis echter tot andere ideeën komen. Samen met wat adviseurs maakte hij een studiereis door onder andere Zweden en de Verenigde Staten en kwam terug met het plan dat er geen paviljoens, maar een torenziekenhuis gebouwd zou moeten worden. De directeur overleed echter niet lang daarna en in 1924 werd ingenieur Willem Gerrit Witteveen (1891-1979) aangesteld, die het plan weer terugdraaide naar het idee van de paviljoens uit 1918. Witteveen was voor de gemeente ook betrokken bij de stadsontwikkeling van Rotterdam-Zuid, en vond dat de paviljoens daarin gewoon veel beter zouden passen dan een toren.
Dan maar corridors?
Toch zou ook Witteveen de paviljoens snel weer schrappen uit zijn plannen. Uit de ervaringen van andere ziekenhuizen was intussen gebleken dat in paviljoenziekenhuizen de afdelingen te ver van elkaar lagen, waardoor het verplaatsen van personeel en patiënten veel te veel tijd in beslag ging nemen. Witteveen besloot daarom terug te grijpen naar een ontwerp voor ziekenhuizen dat al in de 19e eeuw werd toegepast, namelijk het ‘corridor-systeem’ en combineerde dit met het idee van de paviljoens. Het Zuiderziekenhuis had daarbij één groot centraal gebouw met alle belangrijke functies en daaromheen paviljoens die met het centrale gebouw zouden zijn verbonden. In totaal zouden ongeveer 20 gebouwen gerealiseerd moeten worden.
Maar ook dit mocht niet zijn….hoewel de gemeente het plan Witteveen in 1926 nog fiat gaf, werd het ontwerp in 1927 toch te duur bevonden. Witteveen verliet kort daarna het project en werd opgevolgd door de nieuw naar voren geschoven Chef Gebouwen van de gemeente, de heer A. van der Steur. Deze versimpelde en verkleinde opnieuw het ontwerp. Het is dit ontwerp van Van der Steur waar dan uiteindelijk de eerste steen voor gelegd wordt, 10 jaar naar de presentatie van het eerste plan.
De voleinding van een groots project
Inmiddels is echter een grote economische crisis uitgebroken in de wereld. Hoewel men nu eindelijk echt met bouwen kan beginnen, lukt het de gemeente na 1929 steeds minder de gelden voor de bouw vrij te maken. In de jaren 30 komt de bouw als gevolg van de crisis zelfs volledig tot stilstand, terwijl men in de media hard blijft ‘liegen’ dat het ziekenhuis echt bijna af is (zie foto). Pas nadat het project nogmaals aanzienlijk werd verkleind en het “Werkfonds 1934” er nog eens extra 1 miljoen gulden bij deed, kon de bouw worden voltooid. Het zou tot en met 1939 duren voor het ziekenhuis werkelijk kon openen. Het was dan ook een ontzagwekkend groot project! Twee al gestorte fundamenten voor paviljoens uit een vorig plan, waren overbodig geworden en bleven ongebruikt op het terrein liggen. Ze kwamen echter goed van pas toen kort daarna in de Tweede Wereldoorlog ineens heel rap schuilkelders nodig waren voor de bevolking.
Foto’s
Foto kop: Opening Zuiderziekenhuis 1 augustus 1939.
Foto boven: het paviljoenplan uit 1918.
Foto midden: krantenbericht uit 1932 dat zegt dat de bouw bijna af is. In werkelijkelijkheid lag de bouw bijna stil en was het nog lang niet af.
Foto onder: bouwplaats in 1937. Het centrale hoofdgebouw is al af en men werkt aan de paviljoens.
Alle foto’s zijn overgenomen uit R. Polderman, 2016.
Bronnen:
Polderman, R., 2016. Zuiderziekenhuis, Rotterdam. Bouwhistorische verkenning deel A: Achtergrond en omgeving. Polderman, Bureau voor Monumenten- en Restauratieadvies, Rotterdam
