Dit artikel maakt deel uit van het boek KIJK!, over 25 jaar herbestemmen door BOEi.
In 1979 wordt er al gepraat en geschreven over de mogelijke transformatie van deze bijzondere watertoren in Den Bosch, die tot 1975 in bedrijf was. De vierkante vorm maakt herbestemming immers makkelijker dan bij de vaker voorkomende ronde watertorens. Hier kunnen heel goed kantoren in komen, stelt de gemeente eind jaren zeventig in het Brabants Dagblad. Een paar jaar lang zit er een inloopcentrum voor jongeren in het rijksmonument. Er komt een haalbaarheidsonderzoek dat gunstige mogelijkheden voor herbestemming schetst. En vervolgens gebeurt er jarenlang helemaal niets.
Startsubsidies
Misschien toch meer een klusje voor BOEi, besluit de gemeente vlak voor de startsubsidies in 2013 aflopen, en BOEi is daar wel voor in. Maar al snel blijken er wat hobbels op de weg. Het taxatierapport bijvoorbeeld, schetst een behoorlijk rooskleurig beeld van de waarde van de ruim 30 meter hoge toren en de te verwachten interesse vanuit de markt. De gemeente rekent met een opbrengst van zo’n 2,5 ton. Terwijl er de laatste 50 jaar hooguit wat curatief onderhoud is gepleegd, dus er wel wat moet gebeuren. Bovendien drukt het jaarlijkse onderhoud bij zo’n monument natuurlijk ook behoorlijk op de exploitatie en zou dat de verkoopprijs moeten drukken. Bij BOEi denken ze daarom meer aan de symbolische euro als koopprijs. Het lijkt even een zogenoemde ‘showstopper’ te worden, maar de gemeente kiest op de valreep eieren voor haar geld. Er wordt een constructie opgetuigd met extra subsidie, waardoor de aankoop, restauratie en herbestemming toch haalbaar zijn voor BOEi; een klassiek ‘broekzak-vestzak’ gevalletje.
Kortsluiting
En dan breekt er, één dag voor de overdracht bij de notaris, brand uit. Bij het inloopcentrum ontstaat kortsluiting in een elektrische boiler. Een voorbijganger ontdekt de brand, maar bij het blussen dreigt er in het transformatorstation op de begane grond kortsluiting te ontstaan, waardoor een groot deel van de binnenstad zonder stroom zou komen te zitten. Dat is het moment dat de gemeente antwoord kan geven op de vraag van BOEi: Wat zat er nou in die zogenoemde ‘technische ruimte’ waarvan de sleutel zoek zou zijn. Die ruimte kon dus ook niet worden herbestemd, zoals inmiddels op tekening wel was gebeurd; een trafo verplaatsen is erg kostbaar. De overdracht wordt niet uitgesteld maar de verzekering dekt wat schade aan de toren. De architect past de tekeningen aan en de restauratie kan in 2013, met een paar weken vertraging, alsnog van start.
Tegeltableau
Nu zit café Herman op de eerste twee bouwlagen. Voor de prachtige entree met een uitbundig en kleurrijk tegeltableau (twee mannen met knotsen, het wapen van Den Bosch en het bouwjaar ‘anno 1885’) baten zij een sfeervol terras uit. Deze watertoren is een waarlijk ‘chateau d’eau’, omschrijft Clemens Veraa, die namens BOEi bij de ontwikkeling was betrokken. De toren staat aan het Hinhamereinde, bij de entree naar de binnenstad. Gebouwd aan de rand van de vestingwerken, wat de robuuste en burchtachtige uitstraling (met zelfs kantelen op de dakrand) verklaart. Het ontwerp is van J. Kalff, destijds directeur gemeentewerken.
Ervaring met watertorens
Het Utrechtse architectenbureau Zecc tekende het ontwerp voor de herbestemming. Toen nog een relatief onbekend bureau, maar de Utrechters hadden al wel ervaring in het verbouwen van watertorens. Inmiddels is Zecc landelijk bekend, onder meer vanwege de verbouwing van het voormalige Ministerie van Buitenlandse Zaken tot tijdelijke Tweede Kamer, gedurende de restauratie van het Binnenhof. De aanpak van de toren in Den Bosch levert hen in 2017 de Nationale Watertorenprijs op.
Zecc ‘opent’ de gesloten vlakken van de toren door negen nieuwe raamopeningen uit het metselwerk te zagen. Er komt een lift in het gebouw en er worden nieuwe verdiepingsvloeren toegevoegd. Dat alles zorgt nu voor een goede bruikbaarheid: alle ruimtes zijn in gebruik als kantoor, horeca of vergaderplek. Zelfs in de oude waterbassins is vergaderruimte gemaakt. Klapstuk is natuurlijk het dakterras, zegt directeur Marnix van der Meer van Zecc: ‘Een fenomenaal uitzicht over de binnenstad en de St. Jan kun je voor je gevoel bijna aanraken.”
Meer weten over ‘KIJK!, 25 jaar herbestemmen in Nederland’? Op onze website leest u meer over het boek en hoe u een exemplaar van dit bijzondere boek kunt bemachtigen.
