Adriaan te Winkel was dienstplichtig militair in de jaren 60. Na zijn vooropleiding ergens anders te hebben volbracht, kwam hij in augustus 1962 naar Kampen om daar 15 maanden te blijven. Meer dan vijftig jaar later kwam te Winkel nog een keer uit Veenendaal helemaal naar Kampen terug om het School- of Torengebouw van de Van Heutsz kazerne nog een keer te bezoeken tijdens de Open Monumentendag 2017. “Ik meen dat de trappen van hout waren in plaats van beton, kan dat kloppen?” vraagt te Winkel. Dat kan inderdaad, want de houten trappen zijn omstreeks 1962 vervangen. Buiten het trappenhuis kan te Winkel zich van zijn dienststijd bij de Artillerie Meetafdeling overigens niet zo heel veel herinneren: “Ik heb er geen prettige tijd gehad. Het was voor mij iets dat nu eenmaal moest.”
Toch is één voorval hem wel goed bijgebleven: “We werkten in die periode met een nieuw systeem van afstandsbepaling voor de artillerie. Ik meen dat het de ‘tellurometer’ heette.” Een tellurometer is een apparaat, waarmee op basis van elektrogolven afstanden kunnen worden gemeten tot wel 75 km ver, ongehinderd door de daglichtsterkte, of mist. Vandaag de dag is er nog steeds een equivalent in de vorm van ‘laser-afstandsmeters’, apparaatjes die je nu zelfs goedkoop bij elke bouwmarkt kan halen. Te Winkel: “De tellurometer was toen nog in de testfase. Op basis van een driehoeksmeting kon je coördinaten berekenen om het vuur van de artillerie op de vijand te richten. Met de tijd die het tellurosignaal nodig had om de afstand tussen twee punten te overbruggen kon je de lengte van die afstand bepalen. Tevens werden weersomstandigheden gemeten zoals vochtigheid, temperatuur en misschien nog meer. Een (meet)team bestond uit een chauffeur en een landmeter en bediende de apparaten. Zelf zat ik in een ander team als rekenaar samen met een collega. Omdat eerst de meetresultaten binnen moesten zijn voordat wij als rekenaars konden starten, zorgden wij voor de koffie wanneer een team de uitkomsten kwam inleveren. Wij rekenden dan aan de hand van de metingen de coördinaten uit met een mechanische rekenmachine; je moest met de hand een hendel ronddraaien om de resultaten er uit te krijgen. Zo kwamen wij er op een dag achter dat de uitkomsten van die berekening niet goed waren. Er was een afwijking in de wijze van rekenen voor een bepaalde weerscoëfficiënt. In plaats van delen moest vermenigvuldigd worden (of omgekeerd).”
Deze fout die te Winkel en zijn team ontdekte was bepaald niet zonder consequenties. Het was de tijd van de Koude Oorlog en dat betekende dat men niet ‘slechts’ aan het oefenen was, maar ook aan het voorbereiden voor een mogelijke Russische aanval. De metingen waren van belang voor de NAVO verdediging en een fout zou betekenen dat de granaten op de verkeerde plek vielen. Te Winkel: “Toen dat bekend werd, kregen we de opdracht om alle meetresultaten uit het verleden opnieuw door te rekenen om de coördinaten opnieuw te bepalen. Hiertoe werden we vrijgesteld van alle andere verplichtingen zoals oefeningen, etc. We zaten hele dagen achter ons bureau. De resultaten werden op een centrale plek in een bunker gearchiveerd zodat de gegevens bij een eventuele oorlog gebruikt konden worden door de artillerie.”
Foto: Tellurometer bij de Marine in 1964-1965 (foto NIMH 2155_000741). Van de tellurometer bij de meetafdeling in Kampen hebben we nog geen foto kunnen vinden
