De Dikke Pijp van de Enka

Vorige maand werden we gebeld door Kees Heij, oud portier van de de Enka in Ede. Hij spoorde op eigen initiatief de vermiste zonnewijzer van het het Enka-terrein op. Maar dit is duidelijk een man die ons wel meer te vertellen heeft en ook staat te popelen om dat te doen! Op al deze dingen komen we binnenkort terug, maar eerst het verhaal over de Dikke Pijp, de grote schoorsteen, dat Heij ons alvast stuurde.

De Dikke Pijp.

Al van grote afstand is hij te zien deze Dikke Pijp: een van de twee afzuig- schoorstenen die Ede en zeker de AKU, ENKA, ENKA- GLANSZSTOF en AKZO in de kijker speelden. In maart 1957 kwam ik bij de Enka in dienst bij de portiers bewakingsdienst onder leiding van de hoofdportier Krebbers. Ja, de vader van onze grote wereld beroemde violist Herman Krebbers. In het cultureel centrum Cultura is een zaal naar hem vernoemd en zijn naam staat op de westgevel van dat gebouw. Ik woonde toen in Wageningen en vanuit mijn slaapkamer raam kon je de dikke pijp zien. En met een noordenwind kon je de scheepshoorn horen die het begin en einde van de werktijd voor de dagdienst aangaf.

Na een aantal jaren kwam het plan om met een collega de dikke pijp te beklimmen via de binnentrappen. Daar kon je via een aantal etages middels een vaste roestige ijzeren verticale trap naar boven klimmen. Ook aan de buitenzijde – nu nog zichtbaar – zitten ijzeren treden maar het is niet aanlokkelijk om zo naar boven te klimmen. De Dikke Pijp is 76 meter hoog en in 1927 gebouwd en omstreeks de jaren 40 is er een loden binnen mantel ingekomen. Als je het luik boven opende en op die Dikke stond kon je nagenoeg de gehele Gelderse Vallei overzien. Je zag Wageningen Hoog liggen en natuurlijk ook Ede was binnen handbereik en het station en het Enkabad (zwembad) daar hing je als het ware boven. Wat mij ook opviel waren in de lood wand ingekerfde namen van geallieerde militairen die op de Dikke waren geweest. Uit een groot aantal genoemde staten van Amerika kon je opmaken dat het hoofdzakelijk Amerikanen zijn geweest die van het uitzicht hebben genoten en mogelijk ook op wacht hebben gezeten. Helaas had je in die jaren geen minicamera of telefoon om e.e.a. vast te leggen. Toen de loden binnenwand in 1965 spontaan instortte is ook dit stukje historie verloren gegaan.

Ik hoorde recent van een restaurateur, die de Dikke pijp aan het renoveren was, dat ten gevolgen van het bouwen van hogere gebouwen en de groei van de bomen, het weidse en ruime zicht aanmerkelijk minder was. Nog 6 jaar te gaan en dan hebben we een honderd jarige op het Enka terrein. Heb daar altijd met plezier gewerkt.

Kees Heij, Oud portier
Februari 2021

Heeft u ook een verhaal over de Enka? Neem dan contact met ons op.